Achtergrond: Sterk leiderschap is omgaan met dilemma’s

Als leider heb je dagelijks te maken met dilemma’s. Het is een inherent onderdeel van organiseren. Sterker nog, we zouden niet eens leiders nodig hebben als men geen dilemma’s ervaarde. Iedereen zou dan namelijk dezelfde keuzes maken. Een sterk leider kan daarom omgaan met moeilijke afwegingen.  

Laten we bij het begin beginnen: wat is een dilemma eigenlijk? Een dilemma is een lastige keuze tussen twee alternatieven, die beide gelijkwaardige voor- en nadelen hebben. Een logische keuze maken is hierin niet mogelijk: de beste bestaat in dit geval niet. Middenmanagers worden bijvoorbeeld continu uitgedaagd om positie in te nemen tussen organisatiebelangen en teambelang. Hierin zit impliciet het dilemma: welk team vind jij het belangrijkste? Zijn dit jouw collega-managers en eigen leidinggevende of de medewerkers die jij aanstuurt, doelen mee realiseert en feitelijk de meeste tijd mee doorbrengt? De keuze die je maakt als leider is persoonlijk. 

Het is jouw rol als leider om effectief om te gaan met dilemma’s. Daar keuzes in te maken. Dat vraagt dat je als leider vertrouwen hebt in je eigen capaciteit om een goede afweging te maken. Tegelijkertijd is het essentieel om te blijven reflecteren op je eigen overtuigingen. Neem ik de juiste beslissing? Beschik ik over alle informatie? Neem ik ook de informatie mee in mijn afweging die niet aansluit bij mijn eigen overtuiging? Heb ik last van tunnelvisie? 

Omgaan met dilemma’s: vier uitgangspunten 

Goed om kunnen gaan met dilemma’s kan als leider het verschil kan maken. Hieronder vier uitgangspunten voor het omgaan met dilemma’s: 

1. Definieer het dilemma

   Wat is nu precies de keuze die gemaakt moet worden? Zolang het niet helder is wat het dilemma is, ontstaat er gemakkelijk ruis op de lijn. Door het dilemma scherp te formuleren wordt duidelijk waar tussen te kiezen. Dit geeft helderheid aan jezelf en aan je team. Denk eens terug aan de film The Matrix. Neo krijgt daar een heel helder dilemma voorgeschoteld door Morpheus: “do you want to take the red pil or the blue pil?” Oftewel, blijft hij onwetend in de prettige nepwereld leven? Of kiest hij voor de harde realiteit? Een lastige maar duidelijke keuze.

    

2. Bekijk het vanuit verschillende perspectieven

   Om tot een goede definitie van een dilemma te komen, helpt het om meervoudig naar het dilemma te kijken. Zeker als je ergens zelf een sterk oordeel over hebt. Amerikaans bedrijfskundige en hoogleraar Chris Argyris, noemt dit productief redeneren. Dit werkt zo: onderzoek eerst op welke feiten je eigen mening gebaseerd is. 

   Je staat bijvoorbeeld voor de keuze een medewerker een vast contract aan te bieden. Hij oogt weinig gedreven. Maar is dat wel echt zo? Bekijk of je met feiten kunt onderbouwen hoe gedreven hij werkelijk is. Onderzoek vervolgens of je ook argumenten kunt vinden die een hele andere conclusie tot gevolg hebben. Dit helpt om tot aanvullende informatie te komen. Mogelijk zorgt dat er zelfs voor dat iets wat een dilemma leek, eigenlijk helemaal geen dilemma blijkt.

    

3. Focus op achterliggende belangen

   De keuze in een dilemma is persoonlijk. Daarom is het belangrijk om goed een beeld te hebben welke achterliggende belangen er meespelen. Een mooi voorbeeld komt van een bestuurder van een financiële instelling. “Dankzij Corona hebben wij best een aantal klanten die het financieel moeilijk hebben,” geeft ze aan. “Dan sta je voor het dilemma: blijf je als organisatie factureren, of geef je uitstel of afstel van betaling? 

   Ons uitgangspunt in alle keuzes die we maken, is dat de klant centraal staat. Zeker omdat we een coöperatieve achtergrond hebben. Dat zit echt in de genen van het bedrijf. Tegelijkertijd is het ook in het belang van de klant dat wij als organisatie blijven voortbestaan. Die uitgangspunten heb ik gedeeld met onze mensen. We vragen hen deze overweging mee te nemen in de keuze die ze per klanten maken.” Het voorbeeld maakt duidelijk dat het als leider belangrijk is goed te communiceren over de belangen die in het spel zijn. Dat geeft inzicht en begrip voor de keuzes die je maakt, ook als dat pijnlijke keuzes zijn.

    

4. Kom tot een besluit (wetende dat je niet alles kunt overzien)

   Dit lijkt een logisch vervolg vanuit bovenstaande punten. Je maakt een keuze als je inzichtelijk hebt welk dilemma er speelt, als je alle beschikbare perspectieven hebt overwogen en als je weet welke belangen leidend zijn. Dat is jouw rol als leider. Daarbij is het uitgangspunt: beter een keuze maken en die later moeten herzien dan geen keuze maken. Zeker tijdens een crisissituatie waar we momenteel inzitten, vraagt dat van jou als leider dat je keuzes maakt zonder dat je volledig inzicht hebt in de mogelijke consequenties. 

   Sterk je daarin met de oude wijsheid van monnik Franciscus van Assissi: “Geef me de wijsheid om te accepteren wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik kan veranderen en het inzicht om het onderscheid te kunnen zien.” 

Heb je zelf een taai dilemma en zoek je een manier om hiermee om te gaan?
Ik vergezel je graag een stukje op dit onbekende terrein richting succes. Zodat jij straks blijvend als leider op kan staan.