Leiderschap is oprecht geïnteresseerd zijn in de ander

Vrijdag 28 september ging ik samen met mijn collega Tamira Nicolai naar het Thinking Forward Leadership seminar. Met indrukwekkende sprekers waaronder Marshall Goldsmith, Dan Shapiro en als kers op de taart: Barack Obama! De rode draad in alle verhalen wat ons betreft: We willen winnen als mens. Maar wil je als leider echt winnen, dan moet je je eigen overtuigingen opzij kunnen zetten en oprecht aandacht hebben voor anderen.

Er loopt een verwarde man in de metro van New York. Plotseling loopt hij naar een jonge vrouw, grijpt een baby uit haar armen en sluit zich op in een materialenkast.

De man roept keer op keer: “Als het een engel is, dan houd ik van hem, maar als het de duivel is, dan moet ik hem doden.”

Al snel arriveert het ‘hostage negotiating team’ van de NYP. Er wordt hard op de deur gebonsd en ze roepen dat de man zo snel mogelijk de deur moet openmaken.

De verwarde man gaat hierdoor alleen maar harder roepen: “Als het een engel is…”.

Het ‘hostage negotiating team’ bedenkt zich. Ze roepen door de deur: “Het kind is een engel! Het kind is een engel!”

Maar ondanks de goede intenties gaat de man nog harder roepen. “Hoe weten jullie dat? Wie denken jullie dat je bent?” De situatie lijkt uit de hand te lopen.

Het ‘hostage negotion team’ besluit een korte pauze te nemen om te overleggen. Pas dan realiseren ze zich dat ze eigenlijk niets van deze man en zijn beweegredenen weten. Wat wil deze man eigenlijk bereiken? Hoe kunnen ze meer over hem leren? Het team start met het stellen van open vragen. Zo komen ze erachter dat de man waanideeën heeft over het einde van de wereld. Hij probeert de wereld te redden!

Nu het team dat weet, proberen ze bij de man aan te sluiten. Ze weten de man ervan te overtuigen dat ook zij als politie de wereld willen redden. Ze vragen hem of het misschien mogelijk is om de krachten te bundelen. “Hoe kunnen we elkaar helpen?” Na enkele minuten gaat de deur open. De baby is ongedeerd.

Dit voorbeeld vertelt Dan Shapiro (Harvard Professor en specialist in onderhandeling en conflict bemiddeling) met veel gevoel voor dramatiek aan het publiek van het Thinking Forward Leadership seminar. De bijeenkomst die afgesloten zal worden met een interview met president Obama.

Waarom licht ik nu juist dit voorbeeld er uit?

In dit voorbeeld zit heel duidelijk de rode lijn die door bijna alle andere sprekers van het seminar op de een of andere manier werd aangehaald. Namelijk: We willen als mensen en zeker als leiders winnen! En omdat we graag winnen denken en handelen we vanuit onze eigen emoties, overtuigingen en belangen. In plaats dat we oprecht proberen te begrijpen welke goede redenen de ander heeft om te doen wat hij doet, om vervolgens het gezamenlijke belang aan te spreken.

Marshall Goldsmith (Leiderschapscoach en leiderschapsdenker) doet in dit verband een leuk experiment met de zaal, dat illustreert hoe diep het willen winnen in ons zit.

Stel je rijdt na een vermoeiende dag in je auto door de regen naar huis. Je partner zit naast je. Het is erg druk op de weg en je hebt al lang in de file gestaan. Plotseling roept je partner: “Pas op het is rood!” Hoeveel van jullie zeggen dan: “Bedankt, fijn dat je zo alert bent.” De meeste mensen herkennen zich meer in een geïrriteerde reactie in de trant van: “Jaha… dat heb ik heus wel gezien. Wie is er nu aan het rijden, jij of ik…”

Of je komt thuis na een vermoeiende dag op kantoor. De deur gaat open en het eerste wat je partner zegt is: “Ik ben kapot; ik heb zo’n vervelende dag gehad.” Zeggen we dan: “He wat vervelend voor je. Wil je me er meer over vertellen?” Of “Je denkt dat JIJ een rot dag hebt gehad…dan zal ik je eens vertellen…”. Met veel hilariteit moet het publiek toegeven dat we in deze gevallen niet zo onderzoekend reageren. En dan gaat het nog wel over onze eigen levenspartners.

OK we moeten dus goed luisteren als leiders. Lekkere open deur is dat hoor ik je denken.

Ja het is een open deur, maar gek genoeg vinden we het allemaal erg moeilijk. Chris Argyris beschrijft dat o.a. in zijn boek Overcoming Organizational Defenses. We zijn als mensen geneigd om defensief te reageren. Zeker als het wat spannender wordt. We willen winnen, controle houden, geen gezichtsverlies leiden en liefst rationeel overkomen. Daardoor willen we de ander van ons gelijk overtuigen en blijven we onszelf daarin herhalen. We zijn zo bezig om de ander de overtuigen, dat we niet eens meer horen wat de ander zegt. Welles-nietes gesprekken zijn het gevolg. We leren zo niet van elkaar en een oplossing komt er zo zelden. Pas als we bereid zijn om ons eigen gelijk ter discussie te stellen. Pas dan ontstaat de ruimte om echt te luisteren en te leren van de interessante beweegredenen van de ander. Zonder dat we het daar mee een hoeven zijn overigens.

En dan is het grote moment daar. Obama betreedt het podium. Hij vertelt dat leiderschap begint met luisteren. Om in contact te blijven staan met wat er in de samenleving leeft las hij elke avond, acht jaar lang, 10 brieven van burgers. “Ik wil goed snappen welke consequenties mijn besluiten hebben.” Ook vertelt Obama dat zijn schoonmoeder met zijn gezin in het witte huis woonde. De nuchterheid van deze dame heeft het gezin geholpen met beide benen op de grond te blijven. En zij hielp Obama elke dag te beseffen dat hij de ‘White house bubble’ niet als enige referentiekader moest gaan zien.

Maar treffender nog dan wat hij zegt is wat hij uitstraalt. Hier zit niet iemand die zichzelf op een voetstuk plaatst of benadrukt wat hij allemaal heeft bereikt in het witte huis. Die het allemaal wel snapt en het ons eens even uit komt leggen. Obama luistert daarentegen aandachtig naar de vragen die hem worden gesteld. Hij neemt de tijd over een vraag na te denken en geeft vervolgens heel zorgvuldig een antwoord. In zijn antwoorden stelt hij zich soms kwetsbaar op, gebruikt hij humor en zelfspot. Het zijn adviezen en geen directieven. Ook niet voor zijn opvolger! Kortom hét voorbeeld van leiderschap waarvoor we allemaal naar Amsterdam zijn gekomen.

Wil je meer weten over leiderschap? Neem dan contact op met Huib

photo credits: Ferdi Damman – Denkproducties