Menu

Organisatie-adviseur? Haal alles uit systeemdenken

16 maart 2023

4 minuten

Deel artikel

Zodra je denkt ‘Wat ik dáár zie gebeuren heeft niets met mij te maken’, ben je van alles aan het doen maar systeemdenken hoort daar niet bij.  

Met systeemdenken kijk je namelijk verder, heb je oog voor het geheel. Systeemdenken is de gerichtheid om juist de onderlinge relaties te zien in plaats van losse fenomenen, om patronen van verandering te zien in plaats van momentopnamen, om het verschil te zien tussen een probleem en een symptoom. En dat kan als organisatie-adviseur verrekte handig zijn. Het kan namelijk helpen bij het identificeren van oorzaken van problemen die anders misschien niet zouden worden opgemerkt en bij het doorbreken van repetitieve patronen die de deelnemers in het systeem niet eens meer zien.  

Huib ging in gesprek met Marijke Spanjersberg, onder andere bekend van haar boek Systeemdenken in de praktijk, de kunst van het verbinden en kreeg een aantal handige tips.   

Tip 1: Vergeet het idee dat je problemen altijd op moet lossen 

Na onze eerste vraag: “Hoe helpt systeemdenken bij het oplossen van organisatie-vraagstukken?” verschijnt er gelijk een glimlach op het gezicht van Marijke. Oplossen is niet een woord dat bij systeemdenken hoort, legt ze uit. “Systeemdenken gaat veel meer over begrijpen. Begrijpen hoe het gaat zoals het gaat, hoe de samenhang tussen verschillende onderdelen is en wat bijvoorbeeld de zich vaak herhalende improductieve patronen zijn. En in dat begrijpen zitten vervolgens misschien manieren om anders naar het vraagstuk te gaan kijken en mogelijkheden om het vraagstuk van een andere taal te voorzien.” Iets willen oplossen suggereert volgens haar dat je het probleem de kamer uit kunt krijgen. Maar precies dát denken kan het zicht beperken op wat werkt voor het systeem als geheel. De systeemdenker creëert een nieuw perspectief, een nieuw verhaal.

Tip 2: Zodra je denkt ‘hier gaan we weer’, dan pak je je bril 

In alle situaties waarbij je denkt ‘daar gaan we weer, dit rondje hebben we al drie keer gelopen’, weet je dat je niet naar een quick fix moet zoeken. Bijvoorbeeld als je denkt: ‘We hebben een aantal heidagen gehad die weinig effect hadden, maar nu gaan we er een echt goed organiseren’ of ‘We hebben al veel afspraken over de ketensamenwerking, maar nu gaan we echt goede afspraken maken.’ Hier is namelijk sprake van improductieve herhaling en vaak ook energieverlies. Dan kan het nuttig zijn om de ‘systeembril’ op te zetten. Door deze bril ga je kijken naar het systeem als geheel en naar wat zich in de loop der tijd heeft vastgezet. 

Tip 3: Maak een foto, een bedrijfsbrede selfie 

Maar hoe doe je dat? Begin eens door een spreekwoordelijke foto te maken van het geheel. En dan ook echt van het héle geheel, waar je zelf ook op staat. We noemen dat ‘The whole system in the room’. Om continu te kunnen verbeteren, is het nodig om alle belanghebbenden bij elkaar te brengen. Pas dan kunnen de complexe relaties en onderlinge afhankelijkheden tussen de verschillende elementen van het systeem worden begrepen en kan er beter worden nagedacht over de beste manier om belemmerende patronen te doorbreken.

Je kunt beginnen door jezelf vragen te stellen als: Wat doe ík waardoor het systeem zich gedraagt zoals het zich gedraagt? Wat doe ík waarom iets niet werkt? Wat gaat er eigenlijk tussen ons heen-en-weer? Wat doe ik daarin, wat doe jij daarin en is dat eigenlijk wel zo productief? Dat is waar het hele systeemdenken eigenlijk begint.  

Tip 4: Blijf continu verbeteren

Continu verbeteren is een belangrijk speerpunt van TWST en ook een belangrijk aspect in het systeemdenken. Systemen en ook gedrag zijn niet lineair, maar circulair. Circulair kijken (plan – do – act- check), is het grondprincipe van systeemdenken. Informatie wordt snel doorgegeven binnen een systeem, waardoor het systeem zichzelf voortdurend kan aanpassen en verbeteren (een lerend systeem). Dus geen grootschalige veranderingen, maar stap voor stap ervaren wat wel of niet werkt. 

Tip 5: Gebruik complexiteit niet als excuus

Als iets complex is, kan het worden gebruikt als excuus om niet te handelen. Het is nu eenmaal te ingewikkeld. “Wat ik hoop”, geeft Marijke aan, “is dat we de systeembenadering gaan gebruiken om die complexiteit meer hanteerbaar te maken. Juist als het complex is, kun je er met z’n allen mee gaan puzzelen. Wanneer we de complexiteit terugbrengen naar relaties, improductieve herhaling en wie er aan een vraagstuk vastzit, komen we veel beter vooruit.”  

Bonustip: Ontdek de kunst van het niet-begrijpen

Als we de kunst verstaan van het niet-begrijpen, houden we onze houding open en kunnen we onderzoekend blijven, stelt Marijke. “Dan blijven we vragen stellen. Zodra we het zeker weten, stopt dat namelijk weer. Misschien is dat ook wel het moeilijkste, volhouden dat je het nog steeds niet begrijpt.”  

MENU
Contact
info@twst.nl 035 7600 460